Apa Itu Dadah?
Dadah merupakan satu istilah khas kepada
sejenis bahan yang mendatangkan kemudaratan kepada kesihatan seseorang dari
segi jasmani (fizikal), rohani (mental dan emosi) serta tingkah-laku pengguna
apabila digunakan. Akibat daripada kesan ini seseorang yang menggunakan dadah
akan terus bergantung hidup kepada dadah tersebut dan menyebabkan ketagihan.
Seseorang penagih sanggup menggadai maruah serta memperhambakan diri kepada
sesiapa saja walau dalam apa jua keadaan asalkan bekalan dadahnya terjamin.
Akibatnya ramai yang sanggup mengemis dan melacurkan diri. Walaupun dadah yang
dikenali umum terdiri daripada heroin, morfin, dan ganja, pada hakikatnya ia
merangkumi juga semua bahan yang boleh memberi kesan seperti yang dinyatakan di
atas. Ini termasuk tembakau dan arak. Malah, sesetengah ubat-ubatan jika tidak
digunakan mengikut peraturan dan sukatan yang betul boleh memberi kesan negatif
yang sama seperti dadah. Contohnya morfin dan sebatian terbitan daripadanya
yang banyak digunakan sebagai ubat penghilang kesakitan semasa merawat
kecederaan yang serius. Dengan perkataan lain dadah membawa risio yang amat
tinggi sehingga boleh mengakibatkan maut. Semua jenis dadah yang telah
disebutkan pada dasarnya menunjukkan kesan ketagihan dalam bentuk pergantungan
fizikal, mental dan emosi yang sama.
Kesan Fizikal
Kesan
fizikal dapat dilihat daripada beberapa aspek. Ini termasuk pengaruhnya
terhadap sistem penting pada tubuh manusia seperti sistem pernafasan, saraf,
jantung, metabolisme, dan otot-otot. Dengan lain perkataan, keadaan diri mereka
tidak terurus, proses kehidupan akan terjejas dan menjadi tidak normal. Kesan
ini menjadi lebih ketara apabila dadah digunakan dengan berlebihan. Kadar
pernafasannya menjadi lebih pendek dan perlahan, kadar degupan jantung
berkurangan, tubuh menggigil akibat penurunan kadar metabolisme badan. Mata
menjadi merah dan kuyu serta berat badan terjejas. Penagih juga mungkin
mengalami sawan dan gangguan fungsi otak. Ini sukar dipulihkan jika berlaku
secara berterusan dan berulang-ulang.
Kesan Mental Dan Emosi
Kesan
ini lazimnya dipanggil kesan psikologi iaitu kesan akibat pengaruh dadah pada
otak dan minda. Ini termasuklah rasa seronok dan khayal (euforia). Mereka
seakan-akan tidak berpijak di alam nyata. Pada masa yang sama seseorang itu
hilang kawalan diri dan pemikiran. Mereka tidak segan silu melakukan perkara
yang aib serta tidak mempunyai rasa tanggungjawab. Perasaan ini akan berterusan
selagi dadah masih terdapt dalam tubuh pesakit, malah semakin lama seseorang
itu menggunakan dadah lebih banyak pula jumlah dadah diperlukan untuk
mendapatkan euforia. Fenomena ini disebut toleran ataupun keadaan lali di mana
kesan euforia daripada dadah berkurangan apabila ia digunakan berulang-kali.
Inilah yang membuatkan seseorang itu tidak putus-putus mencari dan meningkatkan
penggunaan dadah.
Sekiranya
bekalan dadah tidak diperolehi mereka akan berasa keluh-kesah, gian, dan amat
menderita. Matanya akan berair, hidung beringus, perut berasa sakit dan perit,
kadang-kala muntah dan cirit-birit. Mereka boleh bertindak ganas dan hilang
kawalan emosi. Bahkan boleh melakukan pelbagai perbuatan jenayah kerana cuba
mengatasi rasa gian, baik dengan cara menghendap, mencuri atau membunuh
sekalipun. Apabila rasa ketagih berterusan ia mungkin juga mengalami gangguan
mental dan menjadi tidak waras, seolah-olah gila. Mereka mula melakukan sesuatu
yang tidak masuk akal yang berlawan dengan tatasusila dan peradaban masyarakat.
Badan tidak lagi berfungsi dengan sempurna dan amat sukar untuk dipulihkan
seperti sediakala.
Kesan Sosial
Kebanyakan
penagih akan hilang minat dan tidak mempedulikan tanggungjawab terhadap
pekerjaan, keluarga serta masyarakat sekeliling. Prestasi dan disiplin kerja
merosot, tingkah laku dan sikap berubah daripada apa yang biasa diamalkan atau
diperhatikan sebelumnya. Mereka juga tidak menghiraukan kesihatan dan kebajikan
sebelumnya. Perpecahan, penderaan serta keganasan terhadap ahli keluarga boleh
berlaku. Ini selalunya menimbulkan kemarahan dan perasaan jijik orang ramai
terhadap mereka.
Banyak
daripada penagih tidak tinggal bersama keluarga. Mereka hidup di tempat-tempat
lengang yang tersorok atau terpencil untuk memudahkan mereka menggunakan dadah.
Keadaan mereka diibaratkan hidup segan mati tak mahu. Dunia mereka hanya akan
dapat dipuaskan dengan dadah saja. Kesudahannya mereka akan tersisih sama
sekali dan semakin jauh daripada apa jua bentuk bantuan yang membolehkan mereka
kembali semula ke pangkuan masyarakat. Mereka akan terus menderita selagi ajal
belum tiba. Sesiapa yang terjerumus di dalamnya amat sukar melepaskan diri.
Oleh
yang demikian wajarlah kita semua menjauhkan diri daripada apa jua jenis najis
dadah. Adalah menjadi tanggungjawab kita bersama untuk berusaha membantu mereka
yang terperangkap di samping memahami keadaan yang sedang mereka hadapi.
KUMPULAN DADAH
PERANGSANG
Kumpulan
dadah perangsang merupakan kumpulan dadah yang bertindak ke atas sistem otak
untuk menghasilkan kesan ransangan seperti peningkatan tumpuan terhadap
aktiviti kerja dan menghilangkan rasa lesu badan. Terdapat beberapa jenis dadah
yang dikategorikan sebagai perangsang dan sering disalahguna bagi mendapatkan
kesan ransangan. Sebaliknya kesan buruk yang dihasilkan akibat penggunaan dadah
tersebut langsung tidak dihiraukan. Di antara kesan buruk yang diketahui
terhasil daripada penggunaan dadah perangsang ialah ketagihan dadah, tidak
waras, gila, dan perubahan emosi seperti panas baran, tidak berupaya tidur,
serta rasa murung. Selain itu penggunaan yang berlebihan boleh mengakibatkan
keracunan dan kematian.
JENIS DADAH PERANGSANG
Di
antara jenis dadah perangsang termasuklah dadah perangsang ringan (DPR) iaitu
nikotin yang terdapat dalam rokok, kafeina yang terdapat dalam kopi, teh, dan
minuman bercoklat. Minuman ringan penghilang letih seperti jenama LIVITA dan
RED BULL turut mengandungi dadah jenis ini. Pengambilan DPR pada tahap
sederhana boleh menghilangkan rasa letih dan berupaya meningkatkan tumpuan dan
perhatian pengguna dalam melakukan sesuatu aktiviti.
Dadah
perangsang berat (DPB) pula boleh menyebabkan ketagihan. Contohnya seperti
kokain, amfetamin, serta dadah pengurang berat badan seperti fenmetrazin,
metilfenidat. Terdapat juga dadah terbitan amfetamin yang menghasilkan kesan
sederhana berbanding dengan amfetamin. Pengguna dadah DPB mengakui bahawa dadah
ini menyebabkan mereka berasa kuat, berupaya membuat keputusan yang tepat,
meningkatkan keyakinan diri, tidak mengantuk, dan berasa kenyang (tiada selera
makan) untuk jangka masa singkat.
Telah
jelas bahawa dadah DPB boleh mengganggu fungsi normal badan dan menyebabkan
penyakit mental. Kecacatan anggota badan berlaku kepada janin ibu mengandung
menagih amfetamin. Di antara pengguna dadah kumpulan ini yang telah diberi
liputan meluas oleh media massa ialah Diego Maradona, pemain bola sepak sensasi
pasukan Argentina. Beliau telah didapati mengambil dadah kokain semasa
kejohanan bola sepak Piala Dunia 1994 di Amerika Syarikat. Tujuannya untuk
menaikkan kembali prestasinya yang menurun akibat umur yang lanjut, membina
keyakinan diri serta mengurangkan berat badan. Lanjutan penggantungan daripada
menyertai kejohanan tersebut, Maradona telah bertindak secara tidak waras
dengan menembak para wartawan yang membuat liputan kes itu menggunakan senapang
angin. Contoh ini betapa dadah jenis ini mempengaruhi mental pengguna.
Pengambilan
DPB sama ada melalui suntikan, menghidu, merokok, atau memakan boleh
menyebabkan kesan ketagihan walaupun baru pertama kali diambil. Apabila kesan
perangsang berkurang, emosi pengguna mula tertekan dan mereka terpaksa
mengambil dadah tambahan untuk mengekalkan kesan tersebut. Biasanya kuantiti
pengambilan dadah selanjutnya adalah lebih besar kerana badan pengguna telah
berupaya mengurangkan kesan perangsang kuantiti yang diambil sebelumnya. Kesan
sedemikian dikenali sebagai toleran. Pengambilan yang lebih besar ini
berkemungkinan menghasilkan kesan toksik dalam badan. Gejala toksik ini dikesan
apabila penagih mulai berpeluh, khayal, muntah, sawan, dan serangan sakit
jantung.
Kokain
Kokain
ialah perangsang semula jadi yang diperoleh daripada daun pokok Erythroxylon
coca yang banyak ditanam di tanah tinggi Andes di Amerika Selatan. Pada zaman
dahulu, daun pokok ini dikunyah untuk menyegarkan badan serta menghilangkan
keletihan. Kini hasil kokain yang diekstrak berupa sejenis cecair likat
berwarna perang, yang dikenali sebagai bes kokain. Dengan melakukan tindak
balas kimia, bes kokain ditukar menjadi garam kokain, sejenis serbuk putih.
Kes
penyalahgunaan kokain kebanyakannya berlaku di Amerika Syarikat. Di rantau Asia
Pasifik, dadah ini tidak popular lagi kerana harganya mahal berbanding dengan
ganja atau dadah opiat. Berdasarkan rekod tahun 1985, dilaporkan harga satu
gram kokain di pasaran gelap Amerika Syarikat pernah mencapai RM400.
Dalam bidang perubatan,
kokain diguna untuk mendapatkan kesan bius dan mengecutkan salurah darah bagi
mengurangkan pendarahan pada kecederaan serta pembedahan kecil.
Salah Guna dan Bahaya
Kokain
Kokain
yang dijual secara haram merupakan sejenis serbuk putih yang telah dicampur
dengan bahan lain seperti laktosa. Biasanya ia diambil dengan cara menghidu
atau suntikan. Ia jarang diambil secara menelan terus disebabkan kokain tidak
stabil terhadap rembesan asid yang terdapat dalam perut.
Di
kalangan penagih, kokain dianggap sebagai dadah rekreasi kerana ia membolehkan
pengguna berinteraksi dengan orang lain tanpa perasaan malu. Ilusi seperti
wujudnya bahan atau benda yang ingin merayap ke badan turut terjadi. Ini
menjadikan penagih sanggup mencederakan diri untuk menghapuskan bayangan
tersebut. Jika jumlah berlebihan diambil, penyakit sawan berlaku dan pesakit
akhirnya mati akibat keracunan dan sesak nafas.
Amfetamin
Amfetamin
pada mulanya diperkenalkan untuk melegakan hidung tersumbat dan resdung
(rhinitis) kerana amfetamin dapat mengecutkan saluran darah di hidung. Kini
amfetamin dan terbitannya masih digunakan kepada pesakit narkolepsi (penyakit
tidur sepanjang masa), kanak-kanak yang hiperaktif serta untuk mengurangkan
berat badan. Penggunaan amfetamin meningkat semasa Perang Dunia Kedua kerana ia
diambil bagi mengelakkan tertidur semasa peperangan.
Selain
daripada amfetamin, terbitan amfetamin lain termasuklah dekstroamfetamin dan
methamfetamin. Walaupun terbitan amfetamin memiliki struktur kimia yang
berbeza, namun kesannya adalah sama. Kini di Malaysia, dadah amfetamin dan
terbitannya diletakkan di bawah bidang kuasa Akta Dadah Berbahaya 1952, pindaan
1982 yang bertujuan melindung masyarakat daripada bahaya salah guna dadah.
Penagih
yang mengambil amfetamin sama ada melalui suntikan atau memakan terus akan
merasai dua fasa kesan yang berbeza; fasa meningkat (rush) dan fasa menurun
(crash). Semasa fasa meningkat, penagih mengalami halusinasi bunyi dan
penglihatan, perasaan seronok dan khayal (euforia). Fasa ini lebih cepat
diperoleh melalui suntikan. Dengan itu ia diambil secara suntikan, bukan lagi
melalui mulut. Fasa menurun pula merupakan fasa yang ditunjukkan oleh kesan
pengurangan dadah di dalam badan. Di antara kesannya ialah rasa mengantuk serta
tidur untuk jangka masa lama, bergantung kepada jumlah dos yang diambil. Fasa
ini akan dirasai sehingga beberapa hari selepas amfetamin diambil.
Salah Guna dan Bahaya
Amfetamin
Bagi
pencuba yang baru pertama kali mengambil amfetamin, kesan yang dirasai ialah
peningkatan tumpuan dalam aktiviti yang dilakukan, perasaan gembira,
peningkatan kadar nadi serta tekanan darah, tidak boleh tidur, dan hilang
selera makan. Keracunan juga berlaku dan di antara gejala keracunan termasuklah
gelisah, fikiran keliru, tekanan darah tinggi, denyutan jantung cepat serta
tidak seragam, kesakitan dada dan abdomen, mual dan muntah, sakit kepala, dan
suhu badan meningkat. Dalam kes keracunan teruk, mereka akan mendapat gejala
seperti sawan, suhu badan melebihi 40oC, serangan mengejut penyakit jantung,
strok, dan kematian. Dakwaan kebolehan luar biasa seperti cubaan terbang dari
bangunan tinggi pernah dilakukan oleh penagih amfetamin. Mereka juga bersikap
ganas kerana amfetamin telah mempengaruhi otak.
Amfetamin Sebagai Ubat
Dalam
bidang farmasi, terdapat ubat yang merangsang sistem otak dan berguna dalam
pengawalan berat badan. Ubat ini dikelaskan sebagai ubat anorektik. Antaranya
termasuklah fenmetrazin, benzfetamin, klorfentermin, klortermin, fenfluramin,
mazindol, fendimetrazin, dan fentermin. Kesan ubat kelas ini adalah sama dengan
amfetamin dan penggunaannya memerlukan pengawasan doktor perubatan.
Kebiasaannya, doktor hanya menggunakan ubat ini sebagai langkah terakhir dalam
mengurangkan berat badan selepas diet serta langkah-langkah lain tidak berjaya.
Satu perkara lain yang menarik kini ialah kecenderungan atlit sukan
menyalahgunakan ubat ini bagi mengekalkan berat badan terutamanya dalam acara
sukan yang berdasarkan kategori berat badan seperti tinju. Jadi badan sukan
antarabangsa terpaksa menjalankan ujian dadah bagi mempastikan atlit yang
bertanding bersih dari ubat jenis ini.
Selain
daripada mengurangkan berat badan, terdapat ubat lain iaitu metilfenidat yang digunakan
untuk merawat tingkah laku hiperaktif kanak-kanak. Penggunaan ubat ini juga
perlukan pengawasan doktor. Doktor akan menerangkan kepada ibubapa akan bahaya
yang terdapat pada ubat ini. Sekiranya ubat ini diambil berlebihan, kesan yang
diperolehi adalah sama dengan amfetamin.
DADAH DAN SUKAN
Kecenderungan
untuk mendapatkan tubuh yang tegap di kalangan remaja menyebabkan golongan ini
menyalahgunakan ubat yang dapat mendatangkan kesan pembinaan otot badan. Ubat
seperti steroid sememangnya berupaya membina otot tetapi penggunaan tanpa had
boleh mendatangkan masalah kesihatan kepada penggunanya. Masalah penggunaan
ubat ini sama seperti penyalahgunaan doping di kalangan ahli sukan bagi
meningkatkan prestasi pencapaian individu dalam kegiatan sukan. Penggunaan ubat
ini dalam sukan sentiasa dipantau melalui ujian doping .
Kita
sering melihat dan mendengar berita tentang ahli sukan yang digugurkan daripada
sesuatu kejohanan sukan berdasarkan kepada ujian positif kehadiran ubat ini di
dalam air kencing ahli sukan berkenaan. Walaupun kesan buruk ubat yang teruk
dijangka daripada penggunaan yang tidak dibenarkan ini, ahli sukan masih lagi
mengambil risiko menggunakan ubat dalam pertandingan sukan kerana dijanjikan
ganjaran wang di samping tumpuan publisiti dan tarikan menjadi personaliti
terkemuka.
Salah
satu kes ahli sukan yang terlibat dalam penggunaan ubat terlarang dalam sukan
termasuklah perlumba pecut jarak dekat Kanada, Ben Johnson yang berjaya
memenangi pingat emas serta memecahkan rekod dunia untuk larian 100 meter pada
Sukan Olimpik 1998. Akibat pengesahan ubat steroid yang dilarang terdapat di
dalam air kencingnya, maka pingat serta rekod dunia yang dibuat oleh Johnson
telah dilucutkan dan tidak diiktiraf. Rencana ini bertujuan untuk menerangkan jenis
ubat yang disalahgunakan dalam kegiatan sukan dan kesan buruk yang akan
diperoleh sekiranya penggunaan yang berleluasa dilakukan oleh pengguna.
Jenis-jenis ubat yang
disalahgunakan
• Steroid anabolic dan agonis-beta
Steroid
Steroid
anabolic dan testosterone merupakan ubat yang membolehkan otot terbina dengan
lebih kemas serta lebih besar. Ubat ini digunakan oleh ahli sukan untuk
meningkatkan kesan agresif semasa pertandingan berlangsung. Apabila ubat ini
diambil secara makan atau disuntik ke dalam badan, prestasi ahli sukan dapat
ditingkatkan sekurang-kurangnya lima peratus. Steroid anabolic kebanyakannya
mempunyai struktur induk testosterone dengan penukargantian kimia dilakukan
terhadap struktur induk ini.
Dalam
hal penyalahgunaan ubat oleh ahli sukan, terdapat sekurang-kurangnya 100 jenis
steroid anabolic yang boleh digunakan dan kesemua ubat ini memerlukan alat
analisis sensitif dan sofistikated untuk tujuan pengecaman. Contoh steroid
anabolic yang cenderung disalahgunakan termasuklah klostebol,
Dehidroepiandrosterone, Fluoksimesterone, Metandienone. Metanolone, Nandrolone,
Oxandrolone, Stanozolol dan Testrosterone.
Kesan
buruk yang diperhatikan akibat penggunaan ubat ini tertumpu kepada organ hati,
kulit, sistem jantung dan kelenjar. Ubat ini didapati boleh menyebabkan barah,
di samping berupaya menyebabkan sesetengah pengguna menjadi gila. Di kalangan
remaja, steroid anabolik boleh menyebabkan pertumbuhan yang terencat akibat
penggunaan ubat ini.
Agonis-beta
Ubat
ini mempunyai kesan pertambahan otot sama seperti steroid anabolic . Ubat ini
seringkali digunakan pada haiwan ternakan seperti ayam dan babi kerana ubat ini
disalahgunakan untuk menggemukkan haiwan tersebut. Contoh agonis-beta yang
disalahgunakan termasuk Klennuterol, Fenoterol, Salbutamol, Salmeterol dan
Terbutaline
• Stimulan
Stimulan
merupakan kumpulan ubat yang digunakan untuk meningkatkan tumpuan, mengurangkan
keletihan di samping dapat merangsang semangat juang semasa pertandingan dan
perasaan agresif. Penggunaan stimulan boleh menyebabkan pengguna hilang
pertimbangan yang mungkin menyebabkan kecederaan sering terjadi. Ubat seperti
amfetamin dan terbitannya seperti ecstacy telah menyebabkan masalah kecederaan
kepada pengguna akibat hilang pertimbangan akal. Pernah juga dilaporkan bahawa
ubat ini menyebabkan kemalangan disebabkan oleh keletihan yang ketara yang
terhasil daripada penggunaan ubat ini.
Kumpulan
ubat stimulan yang lain termasuk efedrina, pseudoefedrina, dan
fenilpropanolamin yang digunakan dalam sediaan ubat batuk dan selesema. Ubat
seperti ini apabila diambil berlebihan akan menyebabkan rangsangan otak dan
peningkatan edaran darah ke otot-otot untuk meningkatkan prestasi ahli sukan.
Dalam kebanyakan kes penyalahgunaan, pengguna mendakwa ubat yang diambil untuk
merawat selesema dan batuk serta tidak mengetahui bahawa ubat ini dilarang
dalam sukan. Masalah ini boleh dielak sekiranya penggunaan ubat batuk dirujuk
kepada doktor perubatan atau ahli farmasi yang boleh menukarkan ubat ini kepada
ubat batuk jenis yang tidak dilarang.
Kesan
buruk yang pernah dilaporkan daripada penggunaan ubat ini termasuk tekanan
darah meningkat, sakit kepala, denyutan jantung yang meningkat serta seragam
dan tangan terketar-ketar. Kumpulan ubat stimulan yang ketiga ialah agonis-beta
seperti yang diterangkan di atas. Di samping mempunyai kesan pertambahan otot,
ubat ini mempunyai kesan stimulan juga.
• Narkotik
Morfin
dan sebatian kimia yang sekumpulan seperti heroin digunakan untuk menghilangkan
kesakitan teruk seperti yang berlaku dalam kecederaan otot. Kesan buruk yang
diperhatikan daripada penggunaan ubat ini ialah ketagihan yang berlaku selepas
pertama kali digunakan di samping dapat menindas pernafasan. Antara ubat
narkotik yang diharamkan termasuk Dekstromoramida, Metadone, Pentazosin dan
Petidin.
• Diuretik
Diuretik
merupakan ubat yang digunakan untuk meningkatkan pengeluaran bendalir badan
melalui air kencing. Dari segi penggunaan dalam bidang perubatan, ubat ini
disarankan dalam rawatan tekanan darah tinggi. Penyalahgunaan ubat ini dalam
sukan disebabkan ubat ini akan mengurangkan berat badan ahli sukan dengan cepat
dan membolehkan ahli sukan bertanding mengikut kategori berat badan yang
dipilih. Dalam pertandingan yang menitikberatkan kategori berat badan ahli
sukan, pemantauan penggunaan diuretic diberi perhatian. Melalui isipadu air
kencing yang banyak, kepekatan ubat yang disalahgunakan menjadi rendah melalui
pencairan yang akan menyukarkan pengukuran kepekatan ubat dalam air kencing.
Kesan
buruk yang diperhatikan apabila bendalir badan berkurangan akibat penggunaan
diuretik ialah kegagalan buah pinggang berfungsi secara normal di samping
tekanan darah menyusut yang akan mengganggu denyutan jantung. Perlu diingatkan
bahawa, penggunaan ubat perangsang yang dinyatakan di atas tidak membebaskan
penggunaannya daripada sebarang kesan buruk. Penggunaan tanpa had oleh ahli
sukan sering menyebabkan badan ahli sukan tidak berupaya untuk menghadapi stres
yang berlebihan semasa pertandingan yang mengakibatkan penggunanya boleh
menghadapi maut. Oleh sebab itu, elakkan daripada terlibat dengan
penyalahgunaan ubat semasa sebarang pertandingan sukan.
Dunia
sukan kini bukan sahaja merupakan satu peluang untuk mempertingkatkan semangat
kesukanan dan setia kawan, tetapi ia juga satu acara beradu kekuatan dan ini
sudah mula mencabar etika kesukanan itu sendiri. Olahragawan serta olahragawati
sekarang menghadapi tekanan yang amat tinggi untuk berjaya sehingga berlakunya
beberapa episod yang boleh mencemar semangat kesukanan. Antaranya adalah
penggunaan dadah tertentu bagi meningkatkan lagi prestasi mereka. Perbuatan ini
amatlah memalukan kerana mereka sanggup menggadaikan prinsip-prinsip kesukanan
yang sepatutnya dipupuk dalam temasya sukan. Apalagi memandangkan penggunaan
dadah dalam sukan juga mempunyai berbagai kesan yang boleh mendatangkan
mudarat, termasuk maut. Sebagai contoh, antara kejadian maut yang paling awal
dirakamkan adalah dalam tahun 1904 di Greece, semasa Sukan Olimpik, apabila
seorang pelumba basikal menyalahgunakan dadah striknin. Striknin pernah
digunakan dengan meluas dalam perubatan sebagai satu ubat perangsang dan sering
didapati dalam ubat-ubatan ketika itu.
Malah
dari perspektif sejarah sukan, penggunaan dadah dikalangan ahli sukan
sememangnya telah lama diamalkan, semenjak zaman Rom lagi. Ini termasuklah
bahan-bahan seperti cendawan dan tumbuhan lainnya dan kemudiannya berbagai
bahan tiruan; termasuk alkohol dan kafein. Senarai bahan-bahan yang boleh
disalahgunakan turut bertambah termasuklah kumpulan-kumpulan perangsang
psikomotor, perangsang sistem saraf pusat lain, ubat-ubatan jenis amin
simpatomimetik, kumpulan narkotik, kumpulan steroid anabolik dan berbagai jenis
lain.
Kini
beberapa syarat ketat dikenakan untuk tujuan mengesan dan mengenalpasti
jenis-jenis dadah yang digunakan dalam temasya sukan diberbagai peringkat.
Semua ini menunjukkan bahawa kesukanan sering dicemari dengan bahan-bahan baru
yang sentiasa diperkenalkan bagi meningkatkan lagi keupayaan bersukan, selagi
semangat kesukanan yang jitu tidak diamalkan oleh pihak-pihak yang terlibat. Faktor
seperti tekanan untuk menjadi kaya dan keinginan menjadi jaguh terkenal sering
mendorong kepada penggunaan dadah-dadah sedemikian.
DADAH DALAM AKTIVITI SUKAN
Perkataan
‘doping’ daIam sukan merujuk kepada penggunaan dadah/ubat yang diharamkan oleh
International Olympic Council (IOC), bagi tujuan mendapatkan kelebihan daIam
prestasi atlit. Doping dalam abad-abad kebelakangan ini telah menjadi sebutan
dan amalan atlit profesional mahupun amatur dan ini telah menambahkan lagi
cabaran bagi pihak makmal dalam pengesanan dan penganalisaan dadah-dadah ini.
Oleh kerana atlit sentiasa mencari kelebihan untuk mengejar kemenangan, edaran
dadah secara haram berIeIuasa di seluruh dunia melalui sama ada internet, bahan
bercetak atau hubungan peribadi. KepeIbagaian jenis dadah serta teknik
menggunanya telah menyulitkan lagi penyaringan dadah dan makmal perlu sentiasa
berwaspada kepada perubahan trend dalam masalah ini.
Pengharaman
dadah dalam sukan mempunyai dua justifikasi; pertama, ia memberi kelebihan
(atau ‘advantage’) kepada atlit yang menggunanya serta melanggar segala
peraturan dan makna keadilan dalam pertandingan dan kedua, cara pengambilan dan
jumlah yang digunakan memudaratkan seseorang individu. Malah dalam arena sukan,
banyak kes-kes kematian teIah berlaku akibat penggunaan dadah secara langsung
atau tidak langsung.
Kategori
dadah yang begitu popular dikaIangan atlit ialah bahan steroid anabolik.
Sungguhpun penyelidikan tidak menunjukkan sebarang manafaat dari pengambilan
steroid, ia diakui amat berkesan oleh para atlit. Steroid anabolik merangkumi
Iebih 50% daripada dadah yang dikesan oleh makmal-makmal doping seIuruh dunia.
Perkara ini telah membuka peIbagai peluang penyeIidikan kerana penganalisaan
dadah sintetik semakin rumit dan segi
spesifisiti dan sensitiviti manakala pengesanan hormon steroid seperti
testosterone, DHT (dihydrotestosterone) dan DHEA (Dehydroepiandrosterone)
memerlukan interpretasi yang begitu cermat kerana mereka juga merupakan hormon
yang terdapat semuIajadi dalam badan manusia. OIeh yang demikian pelbagai
kriteria teIah dibangunkan bagi memutuskan urin yang positif. Suatu parameter
yang dinilai adalah nisbah testosterone (T) kepada epitestosterone (E), suatu
hormon berkaitan tetapi tidak menghasilkan sebarang kesan. Penggunaan testosterone
akan mengubah paras T dan tidak menjejas paras E. Perkara ini mengujudkan T:E
yang tinggi; malah urin yang menunjukkan T:E melebihi 6 akan disiasat dengan
lebih mendalam. Penganalisaan semula akan dilakukan ke atas urin yang dikumpul
semula dan atlit yang sama apabila angka ini jatuh diantara 6 dan 10. Tindakan
ini adalah bagi mempastikan atlit benar-benar menggunakan testosterone kerana
terdapat juga individu-individu tertentu secara semulajadi mempunyai T:E yang
tinggi. Terdapat juga pengesanan paras
epitestosterone yang tidak munasabah sehinggakan jumlah E lima kali Iebih
tinggi daripada T di dalam urin. Epitestosterone dikategorikan sebagai agen
‘masking’ kerana penggunaannya oleh
atlit adalah untuk menstabilkan T:E kepada paras normal apabila menggunakan
testostorone secara haram. Sementara
nisbah ini lebih kurang 1:1 dalam manusia biasa, terdapat juga perbezaan
mengikut kumpulan etnik dan individu. Pengesanan testosterone yang tinggi tidak
mudah diberi kepastian positif oleh kerana testosterone yang diambil secara
eksogenous tidak mudah dibezakan daripada testosterone semulajadi endogenous.
Saintis dalam bidang analisis doping sedang menyelesaikan isu ini melalui
penentuan isotop stabil karbon, 12C dan 13C dalam testosterone. Ini adalah berdasarkan
nisbah 12C : 13C dalam testosterone
eksogenous jauh berbeza daripada testosterone semulajadi. Nisbah ini pula
bergantung kepada diet masing-masing.
Penentuan
ini hanya dapat dilaksanakan melalul suatu teknik yang menggunakan alat Gas
Chromatograph Isotope Ratio Mass Spectrometer, suatu alat yang memberi
‘fingerprint’ kepada bahan kimia melalui kandungan isotopnya. Selain parameter
yang dikesan melalui penganalisaan, perubahan fisikal begitu ketara pada
pengguna steroid anabolik. Bagi lelaki, perubahan otot yang bertambah,
kehiIangan rambut, pertumbuhan buah dada dan masalah akne begitu ketara
manakala bagi wanita, terdapat tumbuhan rambut di beberapa bahagian badan
termasuk muka serta perubahan suara yang semakin kasar. Steroid anabolik adalah bahan yang digunakan
di luar masa pertandingan oleh kerana manafaatnya serta perubahan yang diingini
pengguna didapati semasa latihan. Oleh yang demikian pengesanan positif sering
didapati apabila program kawalan di luar pertandingan dijalankan; beberapa bulan
sebelum pertandingan penggunaannya dihentikan bagi mengelak pengesanan. Oleh
kerana eIiminasi steroid begitu berpanjangan dalam badan manusia, kehadirannya
masih kadangkala dapat dikesan dalam paras ppb (parts per billion) beberapa
bulan selepas tamat penggunaan. Keupayaan mengesan paras sekecil ini dituntut
oleh pihak lOC dan makmal kini perlu ada kemampuan mengesan beberapa jenis
steroid sehingga ke tahap sekecil 1-2 ng/mI. Ini bermakna teknik seperti
‘tandem mass spectrometry’ (MS/MS) atau ‘high resolution mass spectrometry’
(HRMS) terpaksa digunakan. Teknik-teknik ini akan memberi lebih sensitiviti
tanpa berkompromikan spesifisiti. Sukan OIimpik di Atlanta merupakan kali yang
pertama pengesanan menggunakan HRMS dilakukan supaya threshhold pengesanan yang
begitu rendah dapat dilaksanakan. Buat masa ini teknik tersebut telah
dibangunkan bagi sejumlah kecil steroid tetapi malangnya, alat yang digunakan
terlalu mahal. Suatu kelas dadah yang
diharamkan oleh lOC adalah agen diuretik yang menjadi pilihan atlit dalam usaha
menghapuskan kesan-kesan dadah steroid menjelang pertandingan sukan. Melalui
cara ini paras steroid dapat dikurangkan di bawah paras threshold pengesanan.
Ini semakin penting bagi atlit oleh kerana makmal doping seluruh dunia kini
lengkap dengan alat yang dapat mengesan dalam tahap ppb (parts per billion).
Selain itu mengurangkan air di dalam badan memberi manafaat kepada bidang sukan
yang menggunakan berat badan sebagal kriteria. Dalam acara angkat berat
misalnya, seorang peserta mungkin dapat dimasukkan ke dalam kategori yang lebih
rendah. Ubat darah tinggi yang dikenali
sebagal penghalang-beta juga disalahgunakan oleh atlit dalam acara-acara sukan
seperti memanah, menembak, dan bidang sukan yang memerlukan penumpuan
seseorang. Objektif pengunaan adalah untuk mengurangkan tremor dan kegugupan
yang mungkin berlaku. Senarai ini termasuk jenis yang sering digunakan oleh
pesakit seperti metoprolol hingga yang jarang digunakan seperti pindolol dan
bisoprolol.
Cabaran
terbaru bagi pihak penguasa adalah untuk mengesan hormon peptida. Ini termasuk
hCG (human chorionic gonadotropin), eritropoietin (EPO) dan hormon pertumbuhan
(hGH). Sungguhpun yang pertama diantara tiga bahan ini dapat dikesan di dalam
urin, dua lagi hanya dapat dlkesan di dalam serum darah. OIeh kerana peraturan
kawalan doping hanya membenarkan pengambilan sampel urin, EPO dan hGH belum
dapat dinilai. Tambahan pula kaedah pengesanan masih terhad kepada teknik ElA
(enzyme immunoassay) dan RIA (radioimmunoassay) yang boleh diterima sebagai
kaedah penyaringan tetapi belum lagi ujud kaedah ujian ‘evidentiaI’ yang tidak
boleh dipertikaikan dalam mahkamah. Kaedah EIA dan RIA mungkin selektif atau
spesifik tetapi satu kaedah sahaja tidak memberi tahap diskriminasi yang
dituntut seperti dengan menggunakan mass spektrometri. Sementara penggunaan EPO
dan hGH nyata mempunyai sebab-sebab tertentu, hCG biasanya mula diambil setelah
tamat regimen steroid untuk merangsang semula hasilan testosterone endogenous.
Beberapa jenis EPO sintetik didapati di pasaran dengan hasilan kesannya sama
seperti peningkatan hasilan sel darah merah ke tahap 5-10 kali ganda kadar
normal. Malangnya, dengan jumlah sel merah yang melambung tinggi, darah menjadi
likat sehingga jantung seseorang boleh terhenti dalam kepenatan bertanding.
Penyelidik percaya EPO telah menyebabkan 18 kematian di kalangan peIumba
basikal Belanda dan Belgium sejak tahun 1987.
KAEDAH DOPING
Selain
daripada senarai dadah-dadah yang diharamkan oleb pihak IOC, terdapat juga
kaedah doping yang dilarang. Ini tidak melibatkan bahan asing tetapi merupakan
manipulasi untuk meningkatkan prestasi melalui doping darah atau penipuan untuk
mengelakkan daripada dikesan di dalam urin.
No comments:
Post a Comment